zaterdag 26-09-'09

Diersporen zoeken
Nationaal Park Zuid-Kennemerland, ingang Koevlak
Excursie 26 september 2009, onder leiding van Gabriël Bakkum

Op deze mooie nazomerochtend nam Gabriël Bakkum nam ons mee eerst mee naar Het Wed, een gegraven recreatiemeer dichtbij de ingang Kennermerduinen/Koevlak. Aldaar werd door grote groepen mensen gejogd, waardoor er al heel wat vertreding van diersporen had plaatsgevonden. Toch wemelde het in het brede zandgebied langs het meer nog van de verse prenten van allerlei dieren. Het gebied is in trek bij de dieren vanwege het water, maar ook vanwege voedselresten in de afvalbakken.

De eerste prenten die we zagen waren de loop- en zitsporen van konijnen: bij het loopspoor staan de afdrukken van de twee grote achterpoten voorop en daarachter min of meer op de spooras de sporen van de twee kleinere voorpoten. Bij zittende konijnen zijn de afdrukken van de achterpoten diep.
Verderop liep een dubbelspoor van vossen, een grotere en een iets kleinere (ouder en kind?). De kenmerkende verschillen tussen honden- en vossenafdrukken waren duidelijk te zien: (1)de vos heeft een langwerpiger voet, daarom een ovaler spoor, je kunt via het midden van de afdruk een denkbeeldig kruis naar de omtrek trekken, het zogenaamde “vossenkruis”, bovendien is (2) de middenruimte tussen de zoolkussentjes bij de vos groter hetgeen resulteert in een bultje middenin het spoor. Even later vonden we ook vossenpoep, met het kenmerkende puntje. Zo te zien had er konijn met bessen (mogelijk wegedoorn) op het menu gestaan.

Bovenaan het duin vlak voor de bomengrens waren rondom een groepje dode bomen een aantal interessante sporen van kleine dieren te zien: een soort rupsbandspoor van een kever (schept hoopjes zand om), een paddenspoor (nageltjes zichtbaar, beetje draaiend om spooras) en een massa pootafdrukken van kleine vogeltjes.

Weer dichterbij het water in het vochtige zand waren veel afdrukken van vogels, onder andere meeuwen (zwemvlies) en kraaien. Ook afdrukken van de poot van de blauwe reiger: kenmerk achterteen is korter dan de voorteen en staat een beetje schuin ten opzichte van de voorteen. Heel bijzonder was dat we aan de waterrand sterrenschot vonden. Sterrenschot is geleiachtig braaksel van (o.a.) een reiger dat bestaat uit gelei,eieren en eierstokken van kikkers, in de maag van de vogel opgezwollen en vervolgens uitgespuugd.

Zoals te verwachten ontbraken de sporen van damherten en reeën niet. Mooi was te zien dat deze dieren een gesnoerd spoor hebben en dat soms de afdruk van de achterpoot samenvalt met die van de voorpoot. Het verschil in grootte tussen damhert- en reeprent was duidelijk. Bij het damhert zijn meestal de bijhoeven te zien, bij het ree niet. Bij het ree staan bovendien de afdrukken iets naar buiten gericht (scherpe buitenrand).

Als verrassing vonden we tussen de vele voetsporen van de joggers in het natte zand ook nog het spoor van een marterachtige: een sprongspoor met afdrukken in groepjes van vier dichtbij elkaar staande prenten met heel duidelijke teenafdrukken.

Het tweede deel van de excursie voerde ons tussen de struiken., loof- en naaldbomen door op zoek naar wissels en vraatsporen. We roken allen aan de ingang van een konijnenhol om na te gaan of het nog bewoond was (onduidelijk resultaat) en zagen vele smalle wissels (snoergang herten/reeën). Door het ontbreken van haarresten en uitwerpselen was niet te determineren welke dieren van de wissels gebruikmaken. Wel zagen we hier en daar een schuurboom van hert of ree. In het naaldbomenbos deed iedereen zijn best om dennenappels met vraatsporen (een muis doet het netter dan een eekhoorn) te vinden, maar dat viel niet mee. Gabriël keurde de meeste van onze vondsten af.

Na afloop van de “officiële” excursie is een kleine groep cursisten met Gabriël meegelopen naar de wisentenweide in het Kraansvlak. In 2007 en 2008 zijn hier in totaal zes wisenten uitgezet. Inmiddels zijn er al vier kalfjes geboren. We hadden geluk en hebben de gehele kudde goed kunnen bekijken. Een mooi slot van een interessante excursie.

Met dank aan Gabriël voor zijn enthousiaste begeleiding en de vele verrassende ontdekkingen en aan Gert-Jan voor zijn mooie foto’s die ik als geheugensteuntje en voor de beschrijvingen heb gebruikt.

Tips:
• Private Life of the Rabbit, auteur R.M. Lockley. Aanbevolen door Gabriël.
• Wel en wee van de wisenten in het Kraansvlak: www.wisenten.nl


Nog meer interessante dingen:
- insectengang, horizontaal vlak onder (nat) zandoppervlak
- wildeasperge draagt mooie rode bessen
- eikengallen
- duindoorns staan vol bessen
- hetzelfde geldt voor meidoorn, wegedoorn en kardinaalsmuts
- uitwerpselen van reeën, konijnen, ganzen en runderen
- dode bosspitsmuis
- gaatjes van insecten of spechten in dode bomen
- sporen van honden (verboden toegang!)
- eikelverzamelende gaaien

Trudy du Chattel