zaterdag 13 juni 2009

Na afloop van de excursie heb ik het schriftje met mijn bevindingen een paar dagen angstvallig omzeild. Dat lag niet aan het weer, niet aan mijn medecursisten, niet aan de begeleiding en zelfs niet aan de hondepoep. Zo op het oog lijken grassen, russen en zeggen nogal op elkaar en de verschillen zijn zo miniem dat ze moeilijk waarneembaar zijn. Als je dan én probeert waar te nemen én probeert alles op te schrijven dan wil het wel eens mis gaan. In mijn geval was het willen verslagleggen en tegelijkertijd willen ruiken, voelen en horen een beetje te veel van het goede.
Wat me bij is gebleven is de verwondering over het bestaan van de slag bij Amstelveen (waarover hieronder meer), het genot van het horen van het klaterende geluid van de nachtegaal, het roepen van de koekoek, de geur van het reukgras en de warmte van de zon en niet in de laatste plaats het plezier van het gezelschap van mensen, die je niet hoeft uit te leggen waarom je om de vijf minuten stil moet staan bij een plantje.
Om mijn falen als waarnemer een beetje te compenseren, geef ik jullie nu een zinderend historisch verslag van die gedenkwaardige herfst in 1787.

In 1787 leggen de patriotten,in afwachting van de komst van de Pruisen, rond Amsterdam een waterlinie aan. Op dat moment is de Hand(naar Leiden)weg de belangrijkste toegangsweg vanuit het zuiden. Het omringende land is immers onder water gezet. Op de plek waar onze excursie begint stellen pruisische Huzaren op bevel van de hertog van Braunschweig in de laatste week van september 1787 zwaar geschut op met het doel de Handweg vrij te maken. Voor het krieken van de dag – op 1 oktober - wordt de aanval geopend. Hoe ze ook hun best doen, de Pruisen slagen er niet in om door de verdediging van de patriotten heen te breken, die vanuit wat nu het Oude Dorp is de Handweg onder vuur houden. Negen dagen later capituleert Amsterdam toch en gaat de geschiedenis verder.
Voor de flora en fauna van ons gebied heeft het allemaal niets uitgemaakt. De poel is gek genoeg – na in dertiende eeuw ontveend te zijn – nooit drooggemalen en dat betekent dat het landschap van die gedenkwaardige herfst van 1787 praktisch hetzelfde is gebleven. Alleen de Noorddammerbrug is weg en de kleine waterplas aan de andere kant drooggemalen (nu de parkeerplaats van café Silversant)
Het grote verschil is dat waar toen de Zwarte (of de Schinkel-) polder zich uitstrekte, nu het Amsterdamse bos ligt.

Hieronder volgt een poging om de grassen, russen en zegge(s)/(n), die we gezien hebben in de volgorde waarin we ze gezien hebben te beschrijven. De engelwortel, het zilverschoon, de ratelaar, de orchideeen, de koningsvaren, de kleine lisdodde (brak water!), de viervlek en de zonnedauw moeten volstaan met deze zin.

Nederlandse naam
Latijnse naam
Familie
Kenmerken
Riet
Phragmites australis
Grassenfamilie
Knik in het blad, zogeheten duivelsbijt
In de overgang van bladschede naar bladschijf een vliezig tongetje
Rietgras
Phalaris arundinace
Grassenfamilie
In de overgang van bladschede naar bladschijf een harig tongetje
Ruw beemdgras
Poa trivialis
Grassenfamilie
Stengel voelt ruw aan
Straatgras
Poa annua
Grassenfamilie
De plant is aan een kant plat (‘de bus is erlangs gereden’
Engels raaigras
Lolium perenne
Grassenfamilie
Glanst
Gladde witbol of fluweelgras
Holcus mollis
Grassenfamilie
Zacht, met volle aar, kale stengel
Gestreepte witbol
Holcus lanatus
Grassenfamilie
Zacht, met volle aar, behaarde stengel
Gewoon reukgras
Anthoxanthum odoratum
Grassenfamilie
Zoete, caramelgeur door aanwezigheid van cumarine
Kropaar
Dactylis glomerata
Grassenfamilie
Aren voelen hard aan
Frans raaigras of Glanshaver
Arrhenaterum elatius
Grassenfamilie
Heeft in onderscheid van engels raaigras een gedraaid blad, heeft uitgesproken lange kafnaald aan een kant van
Vossestraat
Alopecurus
Grassenfamilie
Aren rijpen in verschillende stadia
Biezeknoppen
Juncus conglomeratus
Russenfamilie
Lijkt op pitrus, maar heeft compactere bloem
Hangende zegge
Carex pendula
Cypergrassenfamilie

Pluimzegge
Carex paniculata
Cypergrassenfamilie

Heen of Zeebies
Scirpus maritimus
Cypergrassenfamilie

Hennegras
Calamagrostis canescens
Grassenfamilie

Beemdlangbloem
Festuca pratensis
Grassenfamilie

Veenpluis
Eriophorum angustifolium
Cypergrassenfamilie

Veldrus
Juncus acutiflorus
Russenfamilie

Timoteegras
Phleum pratense
Grassenfamilie
‘Timotee buigt mee, vos laat los’


En als slot het onvolprezen versje, dat Wies ons leerde:
Sedges have edges
Russes are round
Grasses are hollow
From the top to the ground

Hieronder nog twee sites, die zeker de moeite waard zijn om te bekijken als je achtergrondinformatie van een gebied nodig hebt. Vooral de site van het kadaster is interessant omdat je over een van de historische kaarten de actuele kaart kan leggen en zo goed kan zien wat er de laatste 100 tot 150 jaar veranderd is.

http://www.historiekaart.nl/
http://www.stelling-amsterdam.nl/